كاهش سن آرتروز و درد زانو
متخصصان معتقدند سن شروع بیماری‌های مفصلی كاهش یافته است، طوری‌كه تا حدود 20 سال قبل، اكثر افرادی كه برای درمان دردهای مفصلی به درمانگاه‌های فیزیوتراپی و ارتوپدی مراجعه می‌كردند، افراد بالای 55 تا 60 سال بودند و در واقع تخریب غضروف مفصلی در سنین بالا شروع می‌شد، ولی امروزه این سن به 30 سال كاهش پیدا كرده و پزشكان شاهد مراجعه بیمارانی با سنین 30 تا 50 سال با دردهای گردن، زانو، كمر و سایر مفاصل به مراكز درمانی هستند.
سبك زندگی غلط
دكتر عباس رحیمی- متخصص فیزیوتراپی- دلیل كاهش سن ابتلا به آرتروز و دردهای مفصلی را شیوه ی زندگی نامناسب، وضعیت كاری و شغلی افراد ذكر می‌كند و می‌گوید: «بی‌تحركی در محیط‌های اداری و نداشتن فعالیت‌های بدنی در زندگی، از دلایل اصلی این بحران اجتماعی است.»
دكتر مصطفی نجاتیان - فیزیوتراپیست- هم با اشاره به اینكه یكی از عوامل كاهش سن ابتلا به بیماری‌های مفصلی در ایران، اشكال در وضعیت حركتی به خاطر زندگی شهرنشینی است، می‌گوید: «نشستن، خوابیدن، نوع راه‌رفتن و نوع كفش انتخابی در میان مردم ما اصلا استاندارد نیست. این در حالی است كه حتی آموزش‌های لازم برای اصلاح این سبك زندگی در كشور ما وجود ندارد. در كشورهای پیشرفته به همه افراد آموزش‌های لازم برای كار در اداره‌ها و... از طریق مجلات و بروشورهای مختلف داده می‌شود، ولی در ایران هیچ‌كدام از این اقدامات صورت نمی‌گیرد.»
این فیزیوتراپ با بیان اینكه علت دیگر شیوع این بیماری‌ها نداشتن فعالیت‌های ورزشی است، به‌طوری كه كمتر از 10درصد افراد جامعه به‌طور روزمره ورزش می‌كنند، ادامه می‌دهد: «در بسیاری از افراد، هماهنگی میان عضلات وجود ندارد و این امر می‌تواند یا به‌علت عوامل ژنتیك باشد یا به‌علت چاقی بیش از حد. همچنین تغذیه نیز از جمله عواملی است كه به‌خصوص در كودكان، از وضعیت نامناسبی برخوردار است.
امروزه كودكان به جای آب، نوشابه می نوشند. مصرف نوشابه به خاطر اسید فسفریك، جذب كلسیم را محدود می‌كند و اگر به‌طور روزمره از این ماده استفاده شود، در سنین جوانی افراد به سرعت دچار بیماری‌های مفصلی می‌شوند.
همچنین امروزه در بین كودكان به‌خصوص در مدارس، شیر یا عرضه نمی‌شود یا با كیفیت بسیار پایین عرضه می‌شود كه این امر خود زمینه را برای افزایش بیماری‌های مفصلی در جوانی آماده می‌كند.»
درد زانو، رایج‌ترین درد
به گفته متخصصان، به ازای هر یك كیلو اضافه‌وزن در سطح صاف، حدود 3 تا 5 برابر فشار بیشتر به زانوها وارد می‌شود كه در مواقع بالا و پایین‌رفتن از پله، این فشار 10 برابر می‌شود. همچنین شایع‌ترین دردهای مفاصل مربوط به كشكك زانو است كه در واقع استخوانی است كه داخل تاندون عضله چهارسر ران قرار گرفته و در هر خم و راست‌شدن زانو حدود 7 تا 8 سانتی‌متر این استخوان روی زانو حركت می‌كند.
هرچه این حركت طبیعی‌تر باشد، مشكلات آن كمتر خواهد بود، ولی اگر در مسیر حركت كشكك روی زانو، مقداری انحراف به طرف داخل یا خارج وجود داشته باشد، باعث خراش غضروف یا نرم‌شدگی آن می‌شود كه موجبات درد و ناراحتی را در قسمت جلوی زانو فراهم می‌كند.
دكتر تركمان، متخصص زانو در این باره توضیح می‌دهد: «بیشترین دردهای زانو در افراد جوان- به‌خصوص زنان جوان- به وجود می‌آید و شایع‌ترین علت آن، یكی ضعف عضله چهار سر ران است كه این عضله به‌طور طبیعی در زنان ضعیف‌تر است و دیگری رعایت‌نكردن برخی اصول نشستن و برخاستن است، مثل دو‌زانو یا چهار‌زانو نشستن یا بالا رفتن از سطح شیب‌دار به‌مدت طولانی و یا خم بودن زانو به مدت زیاد كه در نتیجه كارهای اداری در فرد به وجود می‌آید و البته از همه مهم‌تر ضعف عضله چهارسر ران است که نیاز به تقویت دارد.»
وی تصریح می‌كند: «البته برخی عوامل فرعی وجود دارند كه باعث می‌شوند آرتروز زودتر یا شدیدتر به وجود آید. یکی از این عوامل، افزایش وزن و چاقی فرد است که ارتباط مستقیم با دردهای زانو دارد.
علاوه بر آن انحراف زانو به شكل پرانتزی یا ضربدری موجب می‌شود كه وزن بدن به‌طور یكسان روی سطح زانو پخش نشود و یك طرف، فشار بیشتری را تحمل كند و در نهایت این فشار باعث ساییدگی مفصل شود. البته در ایران، انحراف از نوع پرانتزی بیشتر از ضربدری شایع است.»
بی‌تحركی درمان نمی‌كند
برخی از مردم به اشتباه تصور می‌كنند كه صرفا با حذف فشار از روی مفصل و ثابت‌نگه‌داشتن آن، مشكلشان حل می‌شود، درصورتی‌كه به گفته متخصصان، نداشتن تحرك مناسب، خود خطرات جدی مانند آرتروز مفصل را در پی‌دارد، زیرا تغذیه مفصل از طریق تحرك صورت می‌گیرد.
دكتر محمدرضا هادیان، دانشیار دانشگاه علوم پزشكی تهران هم فشارهای طولانی و ثابت روی مفصل را مانند فشار روی یك اسفنج آغشته به آب می‌داند كه در اثر فشار، آب خود را از دست می‌دهد و مفصل در این شرایط آماده تخریب می‌شود.
وی عادت‌های غلط در زندگی روزمره مانند نشستن به صورت چهار زانو و استفاده از توالت‌های ایرانی را از جمله موارد تشدید‌‌‌كننده آسیب به مفصل زانو ذكر كرده و می‌گوید: «عضلات در بدن همانند كمك فنرها در ماشین عمل كرده و مانع از ایجاد فشار روی اسكلت استخوانی و مفاصل بدن می‌شوند، برای همین تقویت عضلات چهار سر ران و عضلات پشت ران، هماهنگی در تقویت عضلات، كاهش وزن، تغذیه صحیح، تحرك مناسب و انجام ورزش‌های درست (و حتی‌الامكان با نظارت متخصصین فیزیوتراپی و طب ورزش) از جمله راهكارهای پیشگیرانه و درمانی درد مفصل زانو است.»
وی یكی از مهم‌ترین عوامل پیشگیرانه و درمان آسیب‌های مفصل زانو را كاهش وزن می‌داند: «به‌عنوان مثال فشار وارد بر مفصل زانو در هنگام بالارفتن از پله‌ها معادل سه برابر وزن بدن و در هنگام پایین آمدن، 7 تا 8 برابر وزن بدن است و این امر خود دلیل محكمی در كاستن وزن بدن در جهت سلامت مفاصل به‌خصوص مفصل زانو خواهد بود.»
پیشگیری، مهم‌تر از درمان
متخصصان بهترین راه درمان آرتروز را كاهش عوامل به وجود آورنده آن می‌دانند و توصیه می‌كنند افراد از دو زانو و چهار زانو نشستن پرهیز كنند. همچنین افرادی كه مشكل زانو دارند، راه‌رفتن در سطح صاف را در برنامه زندگی خود قرار دهند، زیرا هیچ آرتروزی مانع از راه‌رفتن افراد در سطح صاف نمی شود.
البته درمان‌های دارویی و جراحی زانو هم در موارد شدیدتر، از درمان‌های مفید و ضروری آسیب‌های مفصل زانو هستند. در عمل جراحی زانو كه رویه مفصلی تعویض می‌شود، در واقع مفصل مصنوعی برای فرد گذاشته می‌شود و درد تا حد زیادی كاهش می‌یابد.
سمیه شرافتی
همشهری
*مطالب مرتبط:
توصیه هایی برای مبتلایان به آرتروز زانو
ورزش باعث ایجاد آرتروز می شود؟
تأثیر ورزش در التهاب مفاصل ( آرتریت)
بهبود سائیدگی و درد مفاصل (آرتروز)
